Polskę i Niemcy łączy wieloletnia współpraca w dziedzinie edukacji. Już w 1958 r. z oferty Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (Deutscher Akademischer Austauschdienst, DAAD) skorzystała pierwsza polska stypendystka. Współpraca między sąsiadującymi krajami nabrała jednak tempa dopiero po roku 1989. 17 czerwca 1991 r. podpisany został Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy (→ traktat). W Art. 26 ww. podkreśla się konieczność „znacznego rozszerzenia współpracy w dziedzinie nauki i szkolnictwa” poprzez wymianę między szkołami, uczelniami i naukowymi instytucjami badawczymi oraz realizację wspólnych przedsięwzięć. Nie mniej ważne dla realizacji polsko-niemieckiej współpracy edukacyjnej są programy Unii Europejskiej (UE) wspierające współpracę transgraniczną i międzykulturową.

Polsko-Niemiecka Wymiana Młodzieży (Deutsch-Polnisches Jugendwerk)

Szczególny nacisk położono na młode pokolenie, w wyniku czego w 1991 r. powstała działająca na zasadzie parytetu Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (PNWM), której siedziby znajdują się od 1993 r. w Warszawie i Poczdamie. PNWM jest tym samym pierwszą i jedyną dwunarodową organizacją w Polsce i jedyną polsko-niemiecką instytucją posiadającą status międzynarodowy. Jej głównym zadaniem jest wspieranie wzajemnego poznania, zrozumienia i współpracy między młodymi Polakami a Niemcami. W tym celu PNWM inicjuje i wspiera wymianę i spotkania młodzieży, udostępniając nie tylko środki finansowe, ale też służąc radą i informacją (zob. Art. 2 umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polski a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o PNWM z 17.06.1991 r.). Oferta PNWM obejmuje kursy językowe, warsztaty metodyczne, seminaria tematyczne dla nauczycieli i multiplikatorów. Oferta szkoleniowa jest uzupełniana o podręczniki oraz publikacje pomocne w przygotowaniu spotkań młodzieży. Liczba projektów oraz uczestników rosła z roku na rok: w 1993 r. wsparcie finansowe otrzymało 46 400 młodych ludzi, w 2006 r. liczba ta wzrosła do 160 tys. W projektach wspartych przez PNWM w 2011 r. wzięło udział 109 371 uczestników, a w roku 2012 110 964 osób. Na początku lat 90. Niemcy stanowiły pomost łączący Polskę z Europą Zachodnią. Stąd zainteresowanie Polaków wspólnymi polsko-niemieckimi projektami było ogromne i do dziś liczba polskich szkół zainteresowanych wymianą z Niemcami przekracza liczbę kierowanych do PNWM zapytań ze strony niemieckiej. Po przystąpieniu Polski do UE w 2004 r. spektrum działania PNWN rozszerzyło się o projekty trójstronne realizowane głównie z Ukrainą i Białorusią.

Faktem pozostaje jednak to, że niemieckie szkoły najczęściej współpracują z placówkami francuskimi i tworząc w latach 90. PNWM, czerpano przede wszystkim właśnie z bogatego doświadczenia Francusko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży (FNWM/ Deutsch-Französisches Jugendwerk). Z czasem zaczęto też realizować wspólne, trójstronne przedsięwzięcia, np. „TriLog”, tj. polsko-niemiecko-francuskie forum umożliwiające wymianę doświadczeń i poszukiwanie nowych partnerów do wymiany trójstronnej lub adresowany do opiekunów grup trójnarodowych program „Krok za krokiem”. Innym trójkątem, w ramach którego powstaje sporo wartościowych projektów, jest współpraca polsko-niemiecko-czeska: PNWM ściśle współpracuje z organizacją Tandem – Centrum Koordynacji Czesko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży (Tandem – Koordinierungszentrum Deutsch-Tschechischer Jugendaustausch). Wśród wspólnie zrealizowanych projektów warto wymienić np. zrealizowany w sierpniu 2002 r. projekt „Dworzec Europa”, czyli podróż pociągiem sześćdziesięciu młodych Polaków, Czechów i Niemców po regionie przygranicznym, podczas której realizowane były różnorodne przedsięwzięcia artystyczne. Innym ważnym partnerem polsko-niemieckich projektów wymiary młodzieży jest Izrael, gdzie PNWM współpracuje z organizacją ConAct (Koordinierung Deutsch-Israelischer Jugendaustausch).

Praktyka pokazuje, że coraz częściej językiem komunikacji spotkań organizowanych lub współfinansowanych przez PNWM jest język angielski. Uderzająca jest przy tym różnica w znajomości języka sąsiada między młodymi Polakami i Niemcami. W Polsce język niemiecki jest drugim pod względem popularności po angielskim językiem obcym (→ język niemiecki w Polsce), w Niemczech natomiast język polski jest w systemie szkolnictwa obecny marginalnie (→ język polski w Niemczech). PNWM zaleca jednak wprowadzanie elementów polsko-niemieckiej animacji językowej, dzięki której uczestnicy mogliby (lepiej) poznać język sąsiada. PNWM włącza się też w przedsięwzięcia służące promocji języka polskiego w Niemczech i niemieckiego w Polsce i współorganizuje tandemowe kursy językowe. Innym polem aktywności PNWM jest edukacja historyczna i obywatelska, do realizacji której PNWN wydało dwujęzyczną publikację pod redakcją Beate Kosmali i Jerzego Kochanowskiego Polska-Niemcy. Wojna i pamięć. Na przykładzie najbardziej bolesnego rozdziału polsko-niemieckiej historii jej autorzy ukazali polskie i niemieckie interpretacje tych samych wydarzeń historycznych oraz ich rolę w świadomości historycznej i kulturze pamięci (→ polska i niemiecka kultura pamięci) obu społeczeństw. PNWM nie pozostaje wreszcie obojętna wobec bieżących wydarzeń. W 2010 r. organizacja zorganizowała dla młodzieży z terenów powodziowych wyjazdy na kilka-, kilkanaście dni do Niemiec, gdzie gospodarze zorganizowali zajęcia sportowe, warsztaty artystyczne, biwaki i polsko-niemieckie akcje na rzecz lokalnych społeczności. Akcja PNWM zyskała duży rozgłos w polskiej i niemieckiej prasie.

Polsko-Niemiecka Szkoła Spotkań i Dialogu im. Willy'ego Brandta istniejąca w Warszawie jest kolejnym przykładem udanej współpracy polsko-niemieckiej. Ta wyjątkowa placówka jest rezultatem porozumienia podpisanego w 2005 r. między rządami obu krajów. Wspólna polsko-niemiecka szkoła działa w oparciu o reguły polskiego prawa jako zespół trzech szkół niepublicznych: szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ogólnokształcącego (co odpowiada kształceniu w placówkach funkcjonujących w ramach niemieckiego systemu szkolnictwa, tj. szkole podstawowej, średniej szkole realnej i liceum). Organem prowadzącym szkołę jest Niemieckie Towarzystwo Szkolne w Warszawie (NTS, Deutscher Schulverein Warschau). Placówka stawia sobie za cel zapoznanie uczniów z polską i niemiecką kulturą oraz szerzej: ich przygotowanie do kontaktu z innymi narodami i kulturami, wychowanie na ludzi otwartych na świat, w duchu pokoju i porozumienia między narodami. Zajęcia odbywają się w obu językach. Ich organizacja odpowiada wytycznym i podstawom programowym kraju federalnego Badenia-Wirtembergia, natomiast zajęcia lekcyjne w języku polskim oparte są na polskiej podstawie programowej.

Lifelong Learning Programme (LLP), czyli „Uczenie się przez całe życie” to program UE w dziedzinie edukacji i doskonalenia zawodowego realizowany w latach 2007-2013. Kontynuowane są w nim działania prowadzone wcześniej w ramach programów „Socrates”, „Leonardo da Vinci”, „Jean Monnet”, „e-Learning” i „European Language Label”. „LLP” składa się z czterech głównych programów: „Comenius”, „Erasmus”, „Leonardo da Vinci” oraz „Grundtvig”. Pierwszy z nich skierowany jest do uczniów, nauczycieli, studentów kierunków pedagogicznych oraz do przedszkoli, szkół, kuratoriów oświaty i innych organizacji działających w obszarze edukacji. Podejmowane w jego ramach aktywności mają na celu kształtowanie wśród uczestników wiedzy o językach europejskich, różnorodności europejskich kultur, rozumienie jej wartości, a także pomoc w zdobywaniu umiejętności i kompetencji potrzebnych do rozwoju osobistego, aktywnego obywatelstwa europejskiego oraz poszukiwania pracy. W ramach programu „Comenius” realizowane są akcje: Dwustronne oraz Wielostronne Partnerskie Projekty Szkół, Partnerskie Projekty Regio, Seminaria Kontaktowe i Wizyty Przygotowawcze, Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej oraz Asystentura „Comeniusa”. Pierwsza z nich wspiera współpracę uczniów i nauczycieli z różnych krajów w danym obszarze wspólnych zainteresowań. Jej rezultatem mogą być wspólnie opracowane materiały dydaktyczne, prezentacje, warsztaty, seminaria lub konferencje. Partnerskie Projekty Regio pomagają lokalnym władzom oświatowym poszerzać ofertę edukacji szkolnej, dają możliwość wzajemnego uczenia się, wymiany najlepszych praktyk, rozwijania struktur współpracy międzynarodowej. Seminaria Kontaktowe i Wizyty Przygotowawcze to propozycje dla przedstawicieli szkół i instytucji, zainteresowanych nawiązaniem współpracy z partnerami zagranicznymi (Seminaria Kontaktowe) i tych, którzy mają już szkic projektu oraz partnera i chcieliby wspólnie aplikować o dofinansowanie (Wizyty Przygotowawcze). Z kolei Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej umożliwia nauczycielom poznanie nowych metod i sposobów pracy oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych. Asystentura „Comeniusa” skierowana jest do przyszłych nauczycieli, stwarzając im szansę pozyskania pierwszych doświadczeń pedagogicznych w szkołach różnych krajów Europy.

Współpraca polsko-niemiecka w ramach programu „Comenius” rozpoczęła się w chwili przystąpienia Polski do tego programu w roku 1998. Zwłaszcza na początku zrealizowano bardzo wiele polsko-niemieckich przedsięwzięć. Najaktywniejszym województwem podejmującym współpracę z zachodnim sąsiadem było województwo śląskie, ze strony niemieckiej natomiast kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia. Przykładem interesującego przedsięwzięcia zrealizowanego w ramach tej formy współpracy jest projekt „Wspólna waluta – wspólny cel”. W jego ramach młodzi ekonomiści z obu krajów przygotowali raport dotyczący zmian, jakie zaszły w poziomie życia niemieckiego społeczeństwa po wprowadzeniu euro, oraz skali przygotowania polskiego społeczeństwa na przyjęcie euro. Jednym z produktów końcowych jest strona internetowa dokumentująca przebieg projektu i jego efekty oraz sporządzony w trzech językach słowniczek obejmujący fachową terminologię.

Podpisana w 1999 r. przez ministrów 29 państw Deklaracja Bolońska ma na celu zbliżenie systemów szkolnictwa wyższego w 40 państwach uczestniczących obecnie w tzw. procesie bolońskim. Główne instrumenty służące osiągnięciu tego celu to wprowadzenie czytelnych i porównywalnych stopni edukacji uniwersyteckiej (studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie), porównywalnych dyplomów oraz punktów transferowych. Działania te zmierzają do podniesienia poziomu mobilności europejskich studentów i ułatwienia im poszukiwania miejsca pracy za granicą. Europejski System Transferu Punktów (ECTS) jest systemem przyznawania i transferu przypisanych do zajęć akademickich punktów, który ułatwia uznawanie okresu studiów poza macierzystą uczelnią. Wprowadzenie systemu porównywalnych dyplomów jest możliwe za pomocą wprowadzenia suplementu do dyplomu, który zawiera wszystkie informacje niezbędne do określenia poziomu i charakteru wykształcenia uzyskanego przez absolwenta studiów.

To właśnie głównie do studentów oraz w mniejszym zakresie do nauczycieli akademickich adresowany jest program wymiany „Erasmus”. Polska uczestniczy w nim od 1998/1999 r., Niemcy natomiast należą do programu od 1987 r. W latach 1998-2010 polscy uczestnicy programu „Erasmus” najczęściej decydowali się na wyjazd do Niemiec (do Francji, która plasuje się na drugim miejscu, wyjechało dwa razy mniej stypendystów). Wśród krajów wybieranych przez młodych ludzi z Niemiec na pierwszym miejscu znajdowała się Hiszpania, Polska zajmowała dopiero 14 miejsce (dane z roku akademickiego 2008/2009). Jednak spoglądając na statystyki z polskiej perspektywy, trzeba podkreślić, że to właśnie Niemcy są najliczniejszą grupą zagranicznych studentów przyjeżdżających do Polski. Od 2007 r. w ramach programu „Erasmus” realizowane są również projekty w ramach tzw. kursów intensywnych, czyli krótkich cykli zajęć dydaktycznych (minimum 10 dni roboczych do maksymalnie 6 tygodni), przygotowanych przez grupę nauczycieli akademickich z co najmniej trzech uczelni z trzech różnych krajów dla międzynarodowej grupy uczestników liczącej od 10 do 60 osób.

Program „Leonardo da Vinci” z kolei dotyczy obszaru kształcenia i szkolenia zawodowego, promuje innowacyjne sposoby podejścia do edukacji i doskonalenia zawodowego. W programie biorą udział szkoły zawodowe, instytucje szkoleniowe, małe i średnie przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni, stowarzyszenia branżowe, instytuty badawcze, izby rzemieślnicze, fundacje oraz uczelnie wyższe. Uczestnicy programu od 1998 r. wspólnie realizują staże zawodowe, a od 2008 r. – dwuletnie Projekty Partnerskie. Najbardziej dynamicznie rozwijającym się obszarem współpracy polskich instytucji z partnerami z Niemiec są kilkutygodniowe staże zagraniczne dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, pracowników, absolwentów szkół wyższych oraz osób bezrobotnych. Z raportu Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji wynika, że najbardziej aktywnie współpraca polsko-niemiecka rozwijała się w branży turystycznej, hotelarskiej, gastronomicznej, rolniczej, samochodowej i motoryzacyjnej, budowlanej, drzewnej oraz w kształceniu w zawodach rzemieślniczych, w opiece medycznej i społecznej. W ramach programu „Leonardo da Vinci” realizowane są także projekty partnerskie między instytucjami oraz sektorami gospodarki. Jak pokazują statystyki, praktyki w Polsce są niestety mało atrakcyjne dla potencjalnych niemieckich partnerów. Z kolei duże zainteresowanie polskich uczestników projektu możliwością odbycia staży właśnie w Niemczech sami uczestnicy uzasadniali „solidnością oraz zapewnieniem wysokiej jakości stażu; bliskością, sąsiedztwem i wynikającymi stąd niskimi kosztami przejazdu oraz niemęczącą podróżą”, a także faktem, że „na polskim rynku jest dużo sprzętu technicznego z Niemiec” (http://waloryzacja.llp.org.pl/sites/waloryzacja.llp.org.pl/files/caly_11-05-06_raport_przegladowy_frse_0.pdf, 26.09.2012).

Realizowany od 2000 r. program „Grundtvig” wspiera współpracę europejską w obszarze niezawodowej edukacji osób dorosłych, przede wszystkim starszych i niepełnosprawnych oraz osób o niskich kwalifikacjach, zamieszkujących tereny o utrudnionym dostępie do edukacji dla dorosłych, a także mniejszości etniczne i narodowe. Podobnie jak w przypadku innych wymienionych wyżej programów, Niemcy są dla Polaków także i w tym wypadku atrakcyjnym kierunkiem: bliskość geograficzna, wspólny krąg kulturowy, znajomość języka, a także sprawna realizacja założeń projektowych należą do najczęstszych powodów popularności niemieckich partnerów. Polskie organizacje zaangażowane w projekty realizowane przez niemieckich partnerów w latach 2008-2010 znajdowały się na czwartym miejscu po Włoszech, Wielkiej Brytanii oraz Hiszpanii.

Inne programy UE

Oprócz programów składających się na „Lifelong Learning” Komisja Europejska umożliwia także inne formy nawiązywania współpracy międzynarodowej. Jedną z nich jest działający od 2006 r. „eTwinning”, czyli platforma internetowa umożliwiająca przygotowanie, realizację i dokumentację międzynarodowych projektów edukacyjnych. Największa liczba projektów jest realizowana w szkołach podstawowych i gimnazjalnych, wśród uczniów od 7 do 16 roku życia, czyli w wieku, kiedy są najbardziej ciekawi świata i zafascynowani różnymi nowinkami i technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Najbardziej popularnym językiem komunikacji zadeklarowanym w projektach jest język angielski, drugie miejsce zajmuje język niemiecki; ciekawostką jest, że język polski i francuski cieszą się wśród uczestników projektów zrealizowanych za pośrednictwem „eTwinning” niemal tak samo dużą popularnością. Najbardziej znanym polsko-niemieckim przedsięwzięciem zrealizowanym w ramach tego programu jest projekt zatytułowany „Leseratten”, motywujący uczniów do czytania i nauki języków obcych, adresowany zwłaszcza do dzieci imigrantów.

Następnym obszarem współpracy zainicjowanej przez Komisję Europejską, który przekłada się także na wymianę polsko-niemiecką, jest European Language Label (ELL), czyli europejski certyfikat przyznawany za innowacyjne działania w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych. Polska uczestniczy w ELL od 2002 r. Certyfikaty przyznawane są w drodze konkursów w trzech kategoriach: instytucjonalnej (wprowadzenie przez instytucje i placówki edukacyjne innowacyjnych metod nauczania języków obcych), nauczycielskiej (nauczyciele realizujący własne projekty językowe) oraz indywidualnej (interesujące pomysły na naukę języków obcych pojedynczych osób). Prawie 30% realizowanych w Polsce projektów ELL dotyczy języka niemieckiego, co można wytłumaczyć tym, że jest po języku angielskim drugim językiem obcym nauczanym w szkołach. Ciekawym przykładem jest projekt pt. Glückskekse – Ciasteczko Edukacyjne, którego celem było zachęcenie mieszkańców Siedlec do nauki języka niemieckiego. Skuteczną zachętą okazały się wróżby w języku niemieckim umieszczone w ciasteczkach, które rozdano przechodniom w godzinach największego natężenia ruchu ulicznego. Z kolei ogólnopolski zasięg miał zrealizowany przez Goethe-Institut w Warszawie program „Deutsch-Wagen-Tour”, promujący język i kulturę niemiecką. Poruszając się po Polsce pięcioma kolorowymi samochodami – „Deutschwagenami”, które wyposażone były w nowoczesne pomoce naukowe, lektorzy spotykali się m.in. z rodzicami uczniów, informując ich o korzyściach wynikających ze znajomości języka niemieckiego.

Kolejny program edukacyjny UE to „Młodzież w działaniu” (2007-2013), będący kontynuacją realizowanych wcześniej programów „Młodzież dla Europy”, „Wolontariat Europejski” oraz „Młodzież”. Program skierowany jest do młodych ludzi w wieku od 13 do 30 lat, którzy dzięki niemu mogą realizować swoje pasje, rozwijać umiejętności i zdobywać nowe doświadczenia w czasie wolnym od nauki. Celem programu jest przezwyciężanie barier, uprzedzeń i stereotypów wśród młodych ludzi, wspieranie ich mobilności. Program wspomaga przedsięwzięcia mające pomóc w rozwoju osobowości młodych ludzi oraz w nabywaniu nowych potrzebnych umiejętności. Najchętniej i najczęściej realizowane były przez polskich partnerów projekty z Niemcami.

Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD) jest stowarzyszeniem niemieckich szkół wyższych i związków studenckich, założonym w 1925 r. i reaktywowanym w 1950 r. DAAD jest największą na świecie organizacją wspierającą międzynarodową wymianę studentów i naukowców. Od 1997 r. organizacja ta posiada swoje przedstawicielstwo w Warszawie. DAAD przyznaje indywidualne stypendia długo- i krótkoterminowe, finansuje podróże grupowe, kursy językowe oraz wysyła niemieckich naukowców, docentów i lektorów na zagraniczne uczelnie. DAAD wspiera także współpracę między niemieckimi i zagranicznymi uczelniami w ramach określonych projektów i finansuje powiązane z Niemcami kierunki studiów, centra i szkoły wyższe za granicą. Od 2002 r. w ramach programu „Go East” DAAD zachęca studentów z Niemiec do pobytu w krajach wschodniej Europy, w tym również w Polsce. Do końca 2008 r. 3100 Niemców otrzymało w jego ramach semestralne stypendia, 775 z nich wybrało Polskę jako kraj docelowy. Do 2010 r. z finansowej pomocy organizacji skorzystało 70 tys. Polaków oraz ponad 27 tys. Niemców (statystyki DAAD).

Najważniejszym projektem instytucjonalnym w Polsce współfinansowanym przez DAAD jest niewątpliwie Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy'ego Brandta istniejące od 2002 r. we Wrocławiu. Na uwagę zasługuje zwłaszcza zainicjowane przez wrocławskie Centrum we współpracy z Centrum Studiów nad Europą Wschodnią Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana w Monachium Polsko-Niemieckie Seminarium Doktorskie „Polska i Niemcy we współczesnej Europie”. Realizowane w jego ramach projekty badawcze dotyczą wizji i roli Europy w relacjach polsko-niemieckich, historii polsko-niemieckich migracji i transferu wiedzy, asymetrii społeczno-ekonomicznych i kulturowych wzorów wzajemnego postrzegania Polaków i Niemców.Doktoranci uczestniczący w tym programie biorą m.in. udział we wspólnych seminariach prowadzonych przez pracowników Deutsches Polen-Institut (DPI) w Darmstadt, corocznej szkole letniej oraz organizowanych regularnie warsztatach. Doktoranci zobligowani są spędzić co najmniej jeden semestr w instytucji partnerskiej, a po ukończeniu studiów otrzymują tytuł doktora obu uniwersytetów.

Gemeinschaft zur Förderung der Studienaufenthalte polnischer Studenten in der Bundesrepublik Deutschland (GFPS) to studenckie stowarzyszenie non-profit działające od 1984 r. w Niemczech. Organizacje partnerskie posługujące się tą samą nazwą prowadzą działalność w Polsce (od 1994 r.) oraz w Czechach (od 1999 r.).Cel GFPS to wspieranie wymiany i współpracy międzynarodowej poprzez finansowanie semestralnych stypendiów naukowych i stypendiów językowych w Niemczech oraz innych przedsięwzięć o międzykulturowym charakterze. Przykładami tych ostatnich są np.: „Film Tour” – polsko-niemieckie kino objazdowe (2009) czy „Kulturtag” – dzień kultury niemieckiej (2007).

Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą istnieje od 1991 r. i składa się z wydziałów prawa, kulturoznawstwa i ekonomii. Oferowane przez Viadrinę kierunki studiów mają charakter interdyscyplinarny. Obecnie jedna szósta studentów pochodzi z Polski, co sprawia, że to właśnie Viadrina jest miejscem, w którym najintensywniej – w wymiarze i stricte akademickim i codziennym – realizowana jest komunikacja międzykulturowa między Polakami a Niemcami. Polsko-niemiecki punkt ciężkości wyznacza także kierunki pracy istniejącego od 1998 r. w Słubicach Collegium Polonicum powołanego do życia przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Istnienie obu instytucji w bezpośrednim sąsiedztwie i powołane do życia w 2011 r. na Viadrinie Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Polonoznawczych (Zentrum für Interdisziplinäre Polenstudien, ZiP) sprawiają, że Frankfurt nad Odrą i Słubice stanowią miejsce wyjątkowo intensywnej współpracy polsko-niemieckiej w dziedzinie edukacji i nauki (→ polsko-niemiecka współpraca naukowa).

 

Bibliografia

P. Alter (red.), Der DAAD in der Zeit, Bonn 2000.

A. Lutrzykowski, Między Bolonią a Bergen (1998-2005), Bydgoszcz 2006.

E. Solska, Duch liberalizmu a projekt europejskiej przestrzeni edukacyjnej, Lublin 2011.

W. Rabczuk, Europejskie spektrum edukacji- program Erasmus, S. 15-25, [w:] S. Szczurkowska, M. Łopaciński (red.), Europejski wymiar edukacji w świetle projektu- Ober-Erasmus. Polscy studenci w uczelniach Europy, Warszawa 2007.

M. Wójcicka, Uniwersytet stabilność i zmiana, Warszawa 2010.

Comenius, http://www.comenius.org.pl/sites/comenius/files/publication/375/broszura-com-2012.pdf, 26.09.2012.

http://www.leonardo.org.pl/o-programie/cele-programu, 26.09.2012.

http://www.grundtvig.org.pl/odnosniki-podstawowe/informacje-o-programie-grundtvig, 26.09.2012.

Program Uczenie się przez całe Życie, http://waloryzacja.llp.org.pl/sites/waloryzacja.llp.org.pl/files/caly_11-05-06_raport_przegladowy_frse_0.pdf, 26.09.2012.

http://www.wbz.uni.wroc.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=449&Itemid=253&lang=pl, 26.09.2012.

http://www.wbs.pl/, 30.09.2012.

 

Komarnicka, Olena, dr, praca doktorska pt. „Man kann die Wohnung wechseln, aber nicht das Elternhaus”. Österreichische Dichterinnen im New Yorker Exil zwischen 1938 und Beginn der 1980er Jahre (2014). Zainteresowania naukowe: stosunki polsko-niemieckie w XX i XXI w., niemieckojęzyczna literatura emigracyjna po 1933 r. Publikacje: Die Darstellung der Eltern-Kinder-Generation in Eugen Ruges Deutschlandroman „In Zeiten des abnehmenden Lichts”, [w:] „Neuer“ Ernst in der Literatur? Schreibpraktiken in deutschsprachigen Romanen der Gegenwart, Kristin Eichhorn (red.), Frankfurt am Main 2014; Zwischen Erinnern und Vergessen: Austrian Forum in New York als Institution zur Förderung des kollektiven Gedächtnisses, [w:] Exilforschung: Österreich, Adunka Evelyn, Driessen Gruber Primavera, Hausjell Fritz, Nawrocka Irene, Usaty, Simon (red.), Wien 2014.